Lịch sử Mận damson

Tên gọi 'damson' bắt nguồn từ các từ damascene, damesene, damasin, damsin trong tiếng Anh thời kỳ Trung cổ[5] và cuối cùng là từ (prunum) damascenum ("mận từ Damascus") trong tiếng Latinh.[6] Một lý thuyết vẫn thường tuyên bố rằng damson lần đầu tiên được trồng trong thời cổ đại ở vùng đất xung quanh thành phố cổ Damascus, thủ đô của Syria hiện nay, và đã được mang đến Anh bởi người La Mã. Mối liên hệ lịch sử giữa damascenum thời La Mã và mận damson phía bắc và tây châu Âu khá mong manh dù đã dùng để gọi là mận. Trong thời kỳ hậu cổ điển, các tác giả La Mã và Hy Lạp mô tả Damascenum có nhiều đặc tính của một món mận ngọt dùng để tráng miệng, nhưng đặc tính lại không phù hợp để gọi là "mận damson".[6][7] Dấu tích của mận damson đôi khi được tìm thấy trong các cuộc khai quật khảo cổ học tại các di chỉ La Mã cổ đại trên khắp nước Anh, chúng rõ ràng đã được trồng trọt và tiêu thụ trong nhiều thế kỷ. Hạt quả mận Damson đã được tìm thấy trong một cuộc khai quật ở Hungate, York có niên đại vào cuối thời kỳ Anglo-Saxon của Anh.[8]

Nguồn gốc chính xác của Prunus domestica subsp. insititia vẫn còn rất nhiều tranh cãi: nó thường được cho là đã phát sinh từ các cây lai hoang dã ở Tiểu Á, giữa mận gai (Prunus spinosa) và mận anh đào (Prunus cerasifera).[9] Mặc dù vậy, các cuộc thử nghiệm trên mận anh đào và mận damson cho thấy có thể quả mận damson phát triển trực tiếp từ các dạng của quả mận gai, có lẽ thông qua các giống có quả tròn được gọi là mận bullace, và mận anh đào không đóng một vai trò nào trong huyết thống của nó.[9] Insititia có nhiều loại khác nhau, chẳng hạn như mận Đức Kriechenpflaume hoặc mận Pháp quetsche, phân bố trên khắp châu Âu và từ "damson" đôi khi được dùng để chỉ các loại mận này trong tiếng Anh, nhưng nhiều giống mận dùng trong tiếng Anh với tên "damson" ban đầu chỉ mận có dạng khác biệt về vị đặc trưng và hình dạng quả lê (pyriform) so với các dạng mận lục địa châu Âu.[2] Robert Hogg nhận xét rằng "Damson dường như là một loại trái cây đặc biệt đối với nước Anh. Chúng ta không thấy nó ở nước ngoài, cũng như không có bất kỳ đề cập nào về nó được thực hiện trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào hoặc danh mục vườn ươm nào trên Lục địa".[10] Theo tiến triển thời gian, sự phân biệt được phát triển giữa các giống được gọi là "damascenes" và các loại (thường nhỏ hơn) được gọi là "damson", đến mức vào năm 1891, chúng trở thành đối tượng của một vụ kiện khi một cửa hàng tạp hóa ở Nottinghamshire phàn nàn về việc được cung cấp sai một trong hai giống quả này, trong khi anh ấy đặt hàng cái khác.[11]

Ngoài việc cung cấp trái cây để ăn, cây mận damson còn làm hàng rào cứng hoặc chắn gió, và nó đã trở thành loại cây hàng rào được ưa chuộng ở một số vùng của Anh như ShropshireKent.[12] Ở những nơi khác mận damson được sử dụng trong vườn cây ăn trái để bảo vệ các cây trồng khác thiếu độ cứng cáp, mặc dù vườn cây trồng toàn bộ là cây mận là một đặc điểm của một số khu vực, chẳng hạn như thung lũng LythWestmorlandthung lũng TemeMalverns, và thực sự damsons là mận chỉ được trồng thương mại ở phía bắc Norfolk.[13]

Có nhiều bằng chứng giai thoại cho thấy mận damson đã được sử dụng trong các ngành công nghiệp sản xuất vải và thuốc nhuộm của Anh vào thế kỷ 18 và 19, với nhiều khu vực trồng damson lớn (Buckinghamshire, Cheshire, Westmorland, Shropshire và Worcestershire).[14] Những giai thoại kể rằng mận damson được sử dụng để nhuộm quân phục màu kaki, và điều này đặc biệt phổ biến. Tuy nhiên, một báo cáo vào năm 2005 của cơ quan bảo tồn English Nature không thể tìm thấy bằng chứng tài liệu nào trong ngành công nghiệp nhuộm cho thấy mận damson từng là nguồn thuốc nhuộm, lưu ý rằng việc sử dụng thuốc nhuộm tự nhiên đã giảm nhanh chóng sau những năm 1850,[15] và kết luận rằng "dường như không có bằng chứng cho thấy mận damson được sử dụng rộng rãi hoặc sử dụng trong phát triển kỹ nghệ".[16] Việc sử dụng chúng được ghi nhận trong thời kỳ công nghiệp là để làm mứt thương mại, và các vườn cây ăn quả của giống mận này đã trồng phổ biến rộng rãi cho đến Thế chiến thứ hai. Sau đó, do thay đổi trong khẩu vị tiêu dùng, do ảnh hưởng của việc phân bổ đường thời chiến, và do chi phí tương đối cao trong việc trồng và phát triển mận damson ở Anh, nên cuối cùng gây ra sự sụt giảm nghiêm trọng đối với giống cây trồng này.

Mận damson đã được đưa vào các thuộc địa Mỹ bởi những người Anh định cư trong giai đoạn trước cuộc Cách mạng Hoa Kỳ. Nó được coi là phát triển ở lục địa Hoa Kỳ tốt hơn so với các giống mận châu Âu khác; nhiều tài liệu tham khảo sớm nhất đề cập mận châu Âu trong vườn cây ăn quả Mỹ liên quan đến mận damson.[17] Là loại cây ưa thích của những người thực dân đầu tiên, cây mận damson đã thoát khỏi các khu vườn trồng và có thể được tìm thấy mọc hoang dã ở nhiều tiểu bang như Idaho.[18]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Mận damson http://www.plantnames.unimelb.edu.au/Sorting/Prunu... http://www.ville-ge.ch/musinfo/bd/cjb/africa/detai... http://www.ville-ge.ch/musinfo/bd/cjb/africa/detai... http://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/jambolan... http://stephanus.tlg.uci.edu/lbg/#eid=15038&contex... http://quod.lib.umich.edu/cgi/m/mec/med-idx?type=i... http://data.canadensys.net/vascan/taxon/20267 http://www.wyreforest.net/wp-content/uploads/2011/... http://www.nzor.org.nz/names/658ca75e-bd4c-4032-8d... http://www.nzor.org.nz/names/80dd1a25-7415-4d1a-a8...